Trong môn thể thao vua, việc xác định trạng thái của quả bóng – liệu nó đang trong cuộc (In Play) hay ngoài cuộc (Out of Play) – là nguyên tắc cơ bản và tuyệt đối quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến diễn biến, kết quả trận đấu và quyết định của trọng tài. Bộ Luật Thi đấu Bóng đá (Laws of the Game) do Hội đồng Bóng đá Quốc tế (IFAB) ban hành đã mô tả chi tiết quy định này, cụ thể là Luật 9: Trạng thái của Bóng.
Luật 9 là nền tảng để các tổ chức bóng đá quốc tế, bao gồm Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA), áp dụng thống nhất, giúp xác định chính xác thời điểm trận đấu bị gián đoạn và cách thức để tiếp tục. Hãy cùng chúng tôi đi sâu vào phân tích chi tiết Luật về bóng trong cuộc và ngoài cuộc, cập nhật các quy tắc mới nhất và tìm hiểu về các tình huống đặc biệt trên sân cỏ.
Giải thích chi tiết luật 9: trạng thái của bóng
Bóng đá, hay túc cầu, là môn thể thao đồng đội với sự tham gia của hai đội, mỗi đội 11 cầu thủ. Trò chơi diễn ra trên sân hình chữ nhật với mục tiêu đưa bóng vào khung thành đối phương. Để đảm bảo tính công bằng và liên tục của trận đấu, việc xác định trạng thái bóng phải luôn rõ ràng và chính xác.
Quy tắc xác định bóng ngoài cuộc (out of play)
Các chuyên gia từ 888now chia sẻ, bóng sẽ được xem là ngoài cuộc (bóng chết) ngay lập tức khi một trong hai điều kiện sau xảy ra:
- Bóng vượt qua vạch giới hạn: Toàn bộ quả bóng đã vượt qua hoàn toàn đường biên ngang (đường cầu môn) hoặc đường biên dọc, bất kể trên mặt sân hay trong không gian trên không.
- Trận đấu bị trọng tài dừng: Trọng tài thổi còi để dừng trận đấu vì bất kỳ lý do nào (ví dụ: phạm lỗi, chấn thương, ghi bàn, việt vị, hoặc tình huống can thiệp của người ngoài).
Lưu ý quan trọng: Khi bóng nằm ngoài cuộc, không có bàn thắng nào có thể được ghi, và cầu thủ không được phép chơi hoặc gây cản trở cho đối phương. Thời gian bóng ngoài cuộc sẽ được trọng tài chính bù thêm vào thời gian thi đấu chính thức của mỗi hiệp đấu (Luật 7: Thời gian Trận đấu).
Để một bàn thắng được công nhận, toàn bộ quả bóng phải lăn qua vạch vôi của khung thành (đường biên ngang giữa hai cột dọc và dưới xà ngang). Nếu chỉ một phần nhỏ của quả bóng nằm trên vạch vôi, hoặc chỉ chạm vào vạch, bàn thắng không được công nhận. Đây là nguyên tắc cơ bản và là lý do công nghệ Goal-Line Technology (Công nghệ Vạch Vôi) được áp dụng để xác định chính xác tuyệt đối.
Quy tắc xác định bóng trong cuộc (in play)
Bóng được xem là trong cuộc (bóng sống) trong suốt thời gian trận đấu diễn ra, bao gồm cả thời gian bù giờ, trừ khi nó trở thành ngoài cuộc theo các điều kiện nêu trên. Cụ thể, bóng vẫn được coi là trong cuộc trong các trường hợp sau:
- Chạm vạch giới hạn: Bóng chỉ chạm vào hoặc nằm một phần trên đường biên ngang hay biên dọc, nhưng chưa vượt qua hoàn toàn.
- Bóng bật vào sân từ khung thành: Bóng bật vào sân từ cột dọc, xà ngang cầu môn hoặc cột cờ góc (cột cờ góc được coi là một phần của sân đấu).
- Bóng chạm người của những đối tượng trong sân: Bóng bật vào sân từ trọng tài chính hoặc trợ lý trọng tài khi họ đứng bên trong sân đấu.
Cập nhật luật về trọng tài: Theo các phiên bản luật mới nhất của IFAB, nếu bóng chạm trọng tài (hoặc trợ lý trọng tài) bên trong sân đấu và dẫn đến một trong ba trường hợp sau, trọng tài phải dừng trận đấu và thực hiện quả thả bóng (Drop Ball):
- Đội đang kiểm soát bóng bị mất bóng.
- Một đợt tấn công nguy hiểm bắt đầu.
- Bóng đi thẳng vào khung thành.
Khi bóng trong cuộc, cầu thủ được phép chơi bóng, tranh cướp bóng, thực hiện các hành động chiến thuật và ghi bàn. Mọi hành vi vi phạm luật sẽ bị trọng tài xử phạt tương ứng (phạt trực tiếp, gián tiếp, phạt đền, thẻ phạt).
Các phương pháp đưa bóng ngoài cuộc trở lại trận đấu
Khi bóng rơi vào trạng thái ngoài cuộc (bóng chết), trận đấu sẽ được tiếp tục bằng một trong các phương pháp sau đây theo Luật 8 (Bắt đầu và Tiếp tục Trận đấu) và các Luật liên quan:
Giao bóng (kick-off)
Giao bóng được thực hiện để:
- Bắt đầu trận đấu.
- Bắt đầu hiệp hai.
- Bắt đầu mỗi hiệp phụ (nếu có).
- Bắt đầu lại trận đấu sau khi một bàn thắng được ghi.
Quy tắc: Bóng được đặt tại giữa sân. Sau khi ghi bàn, đội nhận bàn thua sẽ thực hiện giao bóng. Theo luật hiện đại, cầu thủ thực hiện giao bóng có thể đá thẳng vào khung thành đối phương và bàn thắng sẽ được công nhận.
Ném biên (throw-in)
Ném biên được thực hiện khi toàn bộ quả bóng vượt qua đường biên dọc (trên mặt đất hoặc trên không) do tác động chạm cuối cùng của một cầu thủ. Đội đối phương sẽ được quyền ném biên.
Quy tắc quan trọng: Bàn thắng không thể được ghi trực tiếp từ quả ném biên. Nếu bóng đi thẳng vào khung thành đối phương, đội đối phương sẽ được hưởng quả phát bóng. Nếu bóng đi thẳng vào khung thành đội ném biên, đội đối phương sẽ được hưởng quả phạt góc.
Phát bóng (goal kick)
Phát bóng được thực hiện khi toàn bộ quả bóng vượt qua đường biên ngang của đội phòng ngự, do tác động chạm cuối cùng của một cầu thủ tấn công.
Quy tắc quan trọng: Phát bóng được thực hiện từ bất kỳ điểm nào trong khu vực cầu môn (khu vực 5m50). Cầu thủ có thể đá thẳng vào khung thành đối phương và bàn thắng sẽ được công nhận (từ luật 2019, bóng không cần phải ra khỏi khu vực phạt đền để trở thành “trong cuộc”).
Phạt góc (corner kick)
Phạt góc được thực hiện khi toàn bộ quả bóng vượt qua đường biên ngang của đội phòng ngự, do tác động chạm cuối cùng của một cầu thủ phòng ngự.
Quy tắc: Được thực hiện từ điểm góc gần nhất. Bàn thắng có thể được ghi trực tiếp từ quả đá phạt góc vào khung thành đối phương.
Quả thả bóng (drop ball)
Thả bóng được thực hiện khi trọng tài dừng trận đấu vì một lý do không được quy định trong luật (ví dụ: chấn thương nặng, can thiệp bên ngoài, hoặc như đã đề cập ở trên: bóng chạm trọng tài dẫn đến tình huống tấn công/ghi bàn).
Quy tắc hiện đại: Bóng được thả cho thủ môn của đội phòng ngự trong khu vực phạt đền, hoặc cho một cầu thủ đội bóng đang kiểm soát bóng ở vị trí bóng chạm cuối cùng bên ngoài khu vực phạt đền. Tất cả cầu thủ khác phải cách xa ít nhất $4$ mét.
Đá phạt trực tiếp (direct free kick) và gián tiếp (indirect free kick)
Thực hiện khi có các vi phạm luật. Bóng đặt tại vị trí phạm lỗi (trừ khi vi phạm xảy ra trong khu vực cầu môn):
- Đá phạt trực tiếp: Dành cho các lỗi nghiêm trọng (phạm lỗi dùng tay, truy cản thô bạo, đẩy người, v.v.). Bàn thắng có thể được ghi trực tiếp.
- Đá phạt gián tiếp: Dành cho các lỗi kỹ thuật (việt vị, cản trở thủ môn không hợp lệ, phạm lỗi hành chính, v.v.). Bàn thắng chỉ được công nhận nếu bóng chạm vào ít nhất một cầu thủ khác trước khi đi vào lưới. Trọng tài phải giơ tay lên cao để báo hiệu đây là quả phạt gián tiếp.
- Phạt đền (penalty kick): Là một hình thức của đá phạt trực tiếp, được thực hiện khi một lỗi trực tiếp xảy ra trong khu vực phạt đền.
Những tình huống đặc biệt và thay đổi luật gần đây
Bộ Luật Bóng đá không ngừng được cập nhật bởi IFAB để phù hợp với tốc độ và tính chuyên nghiệp của bóng đá hiện đại. Một số điểm nổi bật liên quan đến trạng thái bóng, cụ thể được những người quan tâm giấp phép hoạt động của 888now tổng hợp:
Công nghệ vạch vôi (goal-line technology – glt)
GLT được áp dụng chính thức để giải quyết tuyệt đối tranh cãi về việc bóng đã vượt qua vạch vôi để ghi bàn hay chưa. Công nghệ này chỉ được sử dụng để xác định trạng thái bóng ở đường biên ngang khung thành. Khi GLT xác nhận bàn thắng, bóng được coi là ngoài cuộc (do bàn thắng đã được ghi), và trận đấu tiếp tục bằng quả giao bóng.
Sự can thiệp của người ngoài sân
Nếu một người không phải cầu thủ (ví dụ: cổ động viên, bóng lạ, vật thể ném vào sân) chạm vào bóng khi nó đang trong cuộc, trọng tài sẽ dừng trận đấu và thực hiện quả thả bóng (trừ trường hợp bóng đi vào lưới, khi đó trọng tài phải hủy bỏ bàn thắng và tiếp tục bằng quả thả bóng).
Quy tắc bóng chạm trọng tài (cập nhật lớn)
Sự điều chỉnh luật về bóng chạm trọng tài là một trong những thay đổi lớn nhất gần đây. Mục đích là để tránh việc trọng tài vô tình trở thành người kiến tạo hoặc người cản phá. Việc chuyển từ tiếp tục trận đấu sang quả thả bóng khi có sự can thiệp ảnh hưởng đến trận đấu đã giúp tăng tính công bằng, loại bỏ các tình huống bóng sống không may mắn do trọng tài gây ra.
Bóng chạm đường biên và thay người
Cầu thủ chỉ được phép thay người khi bóng ngoài cuộc và có sự cho phép của trọng tài. Nếu bóng đang lăn (kể cả chỉ chạm đường biên nhưng chưa vượt qua hoàn toàn), việc thay người không được thực hiện.
Việc nắm vững Luật 9 và các quy tắc liên quan không chỉ giúp cầu thủ tránh mắc lỗi mà còn giúp người hâm mộ hiểu rõ hơn về tính chính xác và sự công bằng mà IFAB và trọng tài đang cố gắng duy trì trên sân cỏ.
Luật về bóng trong cuộc và ngoài cuộc là xương sống của mọi trận đấu bóng đá 11 người. Việc xác định chính xác thời điểm bóng ngoài cuộc và cách thức đưa nó trở lại cuộc chơi theo các quy định của IFAB là yếu tố then chốt để đảm bảo tính liên tục, công bằng và hấp dẫn của môn thể thao vua.
Qua bài viết này, hy vọng bạn đã có cái nhìn tổng quan và sâu sắc hơn về Luật 9: Trạng thái của Bóng, bao gồm các điều kiện xác định bóng ngoài cuộc, bóng trong cuộc, các phương pháp tiếp tục trận đấu (giao bóng, ném biên, phát bóng, v.v.), và những cập nhật luật quan trọng gần đây. Nắm vững những quy tắc này không chỉ giúp người mới bắt đầu tránh những vi phạm đáng tiếc mà còn làm tăng thêm sự thưởng thức trọn vẹn khi theo dõi một trận đấu bóng đá chuyên nghiệp.
